makalah basa jawa

MAKALAH BASA JAWI

DONGENG MINANGKA PIWULANGAN BUDI PEKERTI

DIPUNDAMEL KAGEM NJANGKEPI TUGAS BASA JAWI SEMESTER 2

KELAS XI

Dening:

Muchammad Abdush Shomad

XI/2

MA AS-SALAMAH PATI TAHUN AJARAN 2010/201

PENGESAHAN

Makalah punika sampun disahaken,

Tanggal :

Papan :

Kepala Sekolah MA AS-SALAMAH KH. Nur Faqih S.Ag

Guru Basa Jawi Bu. Fajar

MOTTO

1. Aja dumeh.
2. Eling lan Waspada.
3. Dadia kaya uwit ing pinggir dalan, nadyan dibalang watu ananging malah aweh uwoh.
4. Dijiwit dadi kulit, dicetot dadi otot.
5. Bekti dumateng Allah, tiyang sepuh, guru, lan sederek.

TULISAN PUNIKA KAGEM

1. Sedaya tiyang ingkang mbetahaken piwulang Budi Pekerti.
2. Utaminipun sedaya tiyang enem (pemuda/i Indonesia) kagem kemajuan moral lan Budi Pekerti.
   

ATUR SAPALA

Ingkang sepisan kula ngaturaken puji syukur dumateng Allah SWT kagem sedaya nikmat lan rahmatipun saengga kula saged ngrampungaken tulisan punika, lan sedaya tiyang ingkang sampun mbiyantu ngawujudaken tulisan punika.

Wonten makalah punika kula nyariosaken babagan Tirta Purwitasari, ingkang wonten penggalih kula wonten mriku wonten pitedah-pitedah babagan urip lan budi pekerti.

Wonten ing jaman sapunika, mboten ekonomi kemawon ingkang ngalami krisis, ananging moral lan budi pekerti ugi krisis. Korupsi wonten pundi-pundi, kriminal, lan sapanunggalanipun.

Awit saking punika kula milih cariyos Tirta Purwitasari. Wonten mriku dipuncariyosaken pripun sejatosipun manungsa lan nepsunipun, ugi babagan sipat kesetriya ingkang kedah dipun gadhahi kula panjenengan sedaya.

Mugi-mugi tulisan punika saged kagem renungan kula panjenengan sedaya. Bener punika saking Allah, ananging menawi lepat punika saking kula, kula nyuwun pangapunten.

Matur nuwun.

Penulis,

Fatma

DAFTAR ISI

Judul	1
Pengesahan	2
Motto	3
Tulisan Punika Kagem	3
Atur Sapala	4
Daftar Isi	5
Bab I Pambuka Latar Belakang Ancas	6 6 7
Bab II Isi Andhe-andhe Lumut Analisa Merak lan Kancil Analisa	8 8 10 14 16
Bab III Panutup Pepuntaning Rembak Daftar Kapustakan	18 18 19

BAB I

PAMBUKA

1. LATAR BELAKANG

Dipuntingali saking psikologis tiyang enem ugi tiyang sepuh remen kaliyan cariyos utawi dongeng. prakawis punika saget dipunbuktekaken nalika seminar, pengajian lan wonten kelas, sedaya tiyang langkung midangetaken.benten menawi njlentrehaken babagan ngelmu alam, mesthi kathah tiyang ingkang ngendika piyambak-piyambak lan dados rame.

Tiyang sepuh mawon remen kaliyan dongeng punapa malih lare alit. ngagem dongeng, kulo panjenengan sedaya saget mucal lan njumbuhaken budi pekerti. ingkang dados prihatin cacahipun tiyang sepuh ingkang nyariosaken dongeng kagem putra putrinipun naming sekedhik. Kamangka budi pekerti kedhah dipun tandur awit saking alit, penelitian mbuktekaken menawi yuswo sangandhapipun 5^th, lare bakal niru lan ngemut-emut menapa kemawon ingkang lare punika mireng lan pirsani.

Wonten ing tembang kinanti dipuncariosaken

Kang aran berbuden luhur

Dudu pangkat dudu ngelmi

Uga dudu kepinteran

Lan dudu para winasis

Apa maneh kesucigihan

Nanging mung sucining ati

Lan wonten sesanti ingkang uninipun

Manungsa punika kadosta wayang, manut dumatheng dhalang ingkang nglampahaken.

Sae, ala, mulia, lan angkara dados rasukanipun gesang ingkang kedhah dipunadhepi.

Ananging kamulyan lan keluhuran budi sejati bakal ngawonaken angkara, iri, lan dengki.

Menungsa ingkang adiluhung punika, santun ing pitutur, solah bawa, lan ikhlas makarya.

Tiyang ingkang paling bungah inggih punika tiyang ingkang eling lan waspada

Saking tembang lan sesanti punika, saget disimpuleken menawi budi pekerti punika kautamaning gesang. budi pekerti kedhah dipun tandur awit saking alit, supados benjang dados tiyang ingkang wasis, lan nggadhahi budi pekerti ingkang sae.

Ananging wonten jaman sakmenika indonesia sampun krisis budhi pekerti. Amargi punika penulis gadhah kekarepan supados pelajaran budhi pekerti wonten ing basa jawi saget dipundadosaken piwulangan ingkang kautaman kagem ndhidhik budi pekerti.

Lewat tulisan punika penulis nyobi njlentrehaken piwulangan budhi pekerti wonten ing dongeng.

1. ANCAS :

1. Makalah punika dipundamel kagem njangkepi tugas akhir basa jawi semester 2 kelas XII.
2. Saget dadosaken piwulangan budi pekerti kagem kulo lan panjenengan.

BAB II

ISI

1. ANDHE-ANDHE LUMUT

Wonten ing Kraton Jenggala Manik, Prabu Lembu Amiluhur rumaos sumelang amargi putrinipun Galuh Candra Kirana kaliyan putra mantunipun Panji Asmara Bangun mbonten dipun mangertosi wonten pundi, tiyang kalih punika tindak ninggalaken Kraton Jenggala Manik mboten pamit, pramila ndamel sumelangipun Prabu Lembu Amiluhur.

Prakawis punika minangka wadinipun nagari ingkang mboten paring keprungu dening negari sanes. Amargi menawi keprungu, Parbu Lembu Amiluhur rumaos lingsem kawirangan. Lajeng sang prabu pesen dumateng Patih Kudonowarsa kaliyan prajuritipun Puthut Jenggolono supados mendhem jero babagan prakawis punika. Ampun ngantos negari sanes mireng.

Setunggaling dinten wonten ing Jenggala Manik, rawuh tamu saking negari Jomparan inggih punika Prabu Krana Jatisura utusanipun Prabu Krana Sura Wibawa. Rawuhipun Prabu Krana Jatisura punika kagem nglamar putrinipun Prabu Lembu Amiluhur inggih punika Galuh Candra Kirana. Menawi lamaripun dipuntampik Kraton Jenggala Manik bakal dipun obrak-abrik.

Mireng aturipun Prabu Krana Jatisura ingkang murang tata punika, Puthut Jenggolono duka, lan prang tandhing antaranipun Puthut kaliyan Prabu Krana Jati mboten saged dipunselakaken malih. Mangertos kahanan punika Prabu Lembu Amiluhur enggal misah lan mutusi perang punika.

Kanthi swanten ingkang manteb lan awibawa Prabu Lembu Amiluhur ngendika menawi Galuh Candra Kirana punika tindak ninggalaken Kraton Jenggolo lan mboten dipun mangertosi wonten pundi piyambakipun. Lajeng Prabu Lembu Amiluhur ngawontenake patembayan sinten kemawon ingkang seged nemokaken Galuh Candra Kirana, menawi estri dipundadosaken sederek sinarawedhi menawi kakung dipundadosaken garwanipun.

Lajeng Prabu Krana Jati enggal-enggal kondur dhateng negarinipun inggih punika negari Jomparan. Prabu Krana Jati sowan wonten ngarsanipun Prabu Krana Sura Wibawa, panjenenganipun ngendika babagan patembayan Prabu Lembu Amiluhur.

Saking bungahipun lejeng Prabu Krana Sura ngutus Prabu Krana Jati supados nutup margi-margi ingkang nuju Kraton Jenggala, kanthi ancas ampun ngantos wonten tiyang sanes ingkang mlebet Kraton Jenggala lan ndherek patembayan kala wau.

Cekakipun cariyos, Kleting Kuning ngenger dumateng Mbok Randa Dhadhapan wonten mriku gesangipun Kleting Kuning rekaos sanget. Piyambakipun dipun pulasara dening Kleting Abang, Kleting Wungu, Kleting Biru, lan Mbok Randa Dhadhapan.

Setunggaling dinten Kleting Kuning dipundhawuhi ngisahi dandang ingkang cemeng sanget ngantos pulih kados enggal lan ngebaki kranjang ngagem godhong-godhongan.

Sanajan mokal Kleting Kuning tetep ngayahi punapa ingkang dados panyuwunanipun embokipun minangka bukti baktinipun. Saking awratipun Kleting Kuning nangis sesenggukan ngantos ngucap supata. Sinten kemawon ingkang saged ngebaki kranjangipun lan ngenggalaken dandangipun menawi estri dipun dadosaken sedulur sinarawedhi, menawi kakung dipun dadosaken garwanipun.

Supatanipun Kleting Kuning dipunpirengaken Bango Thongthong ingkang ageng sanget. Bango Thongthong punika saguh ngebaki lan ngenggalaken dandangipun. Sasampunipun numindakaken gawean kala wau, Bango Thongthong nagih janjinipun Kleting Kuning. Ananging Kleting Kuning mboten purun dados garwanipun kewan. Kleting Kuning gadhah akal. Piyambakipun gadhah panyuwun kagem nguji katresnanipun Bango Thongthong. Bango Thongthong nyuguhi. Kleting Kuning badhe ngetok pupu lan swiwinipun. Bango Thongthong taksih gesang. Lajeng dipun tugel gulunipun. Bango Thongthong lajeng brebah dados Bathara Narada.

Kleting Kuning lajeng dipunparingi pusaka sada lanang lan dipunparingi ngertos menawi ing Desa Pasirepan wonten Jaka Tiban asmanipun Raden Andhe-andhe Lumut.

Sasampunipun saking lepen, Kleting Kuning wicanten menawi piyambakipun badhe ngunggah-unggahi Andhe-andhe Lumut. Ananging Mbok Randha mboten ngidini. Ewadene Kleting Abang lan sederekipun sampun bidhal kagem ngunggah-unggahi. Amargi Kleting Kuning meksa, Mbok Randha lajeng ngidini kanthi sarat Kleting Kuning dipunpacaki awon lan gandanipun bacin. Ewadene Kleting Abang lan sederekipun dipaesi ayu lan wangi.

Sampun sautawis mlampah, Kleting Abang sasederekipun diadhang ditya yuyu kangkang. Yuyu kangkang purun nyabarangaken Kleting Abang sasederekipun menawi dipunopahi. Kleting Abang saguh ngopahi lan yuyu kangkang purun nyabrangaken.

Ananging nalika giliranipun Kleting Kuning, yuyu kangkang mboten purun nyabrangaken, lajeng Kleting Kuning nyabetaken pusaka sada lanang. Yuyu kangkang nyuwun pangapunten lan Kleting Kuning nyabrang.

Wonten ing Desa Pasirapan, Kleting Abang dipun tampik dening Andhe-andhe Lumut, amargi sampun nate dipungendhong kaliyan yuyu kangkang. Benten malih kaliyan Kleting Kuning. Kleting Kuning dipun tampi dening Andhe-andhe Lumut.

Sasampunipun mandhap Andhe-andhe Lumut lan Kleting Kuning sami-sami kaget. Amargi satemenipun Raden Andhe-andhe Lumut punika Panji Asmara Bangun lan Kleting Kuning punika Galuh Candra Kirana.

Pungkasanipun Panji Asamara Bangun lan Galuh Candra Kirana wangsul dhateng Kraton Jenggala.

ANALISA

Andhe-andhe lumut punika sarat piwulang kagem tiyang enem utaminipun lan tiyang sepuh ugi lare alit.

Cariyos punika dipunwiwiti nalika Galuh Candra Kirana lan garwanipun medl saking keraton Jenggala Manik lan mboten dipunsumurupi panggenanipun. Amargi punika Prabu Lembu Amiluhur dhawuh kaliyan abdinipun supados mendhem jero prakawis punika. Patih Kudonowarsa lan prajuritipun Puthut Jenggolono ngleksanaaken sabda kala wau kanthi sae. Tumindak Patih Kudowarsa lan parjuritipun kala wau pantes dipuntuladhani menawi kula panjenengan sedaya kedah mikul dhuwur lan mendhem jero prakawis-prakawis ingkang ndamel lingsemipun keluarga, masyarakat, utawi organisasi. Ananging mboten lajeng nutup-nutupi prakawis korupsi, punika sampun beten prakawis.

Satunggaling dinten wonten tamu ingkang murang tata asmanipun Prabu Krana Jati. Ancasipun Prabu Krana Jati punika kagem mboyong Galuh Chandra Kirana. Tumindakipun ingkang murang tata punika ndamel dukanipun Puthut Jenggalana. Prabu Krana Jati punika naming tamu ananging wantun nantang Prabu Lembu Amiluhur. Sejatosipun tamu punika kedah sopan lan kurmat dumateng ingkang kagungan dalem.

Cekaking cariyos Kleting Kuning ingkang dipundhawuhi mbok Randha ngenggalaken dandang lan ngebaki kagem godhong. Amargi sampun mboten kiat Kleting Kuning ngucap supata sinten kemawon ingkang saged mbiyantu piyambakipun badhe dipun dadosaken sedulur/garwa. Mboten dangu wonten bango thonthong ingkang saged mbiyantu Kleting Kuning. Nalika bango thonthong nagih janji, Kleting Kuning mboten purun dados garwanipun kewan lan pados akal supados saged uwal saking bango thonthong. Lajeng bango thonthong njalma dados dewa ingkang maringi gaman sada kagem Kleting Kuning. Tumindakipun Kleting Kuning punika mboten sae. Piyambakipun sampun janji lan bango thonthong sampun nulungi. Ananging amargi bango thonthong punika kewan, Kleting Kuning pados alesan supados uwal saking supatanipun piyambak lan bango thonthong.

Mireng wonten Jaka Tiban, Kleting Kuning, Biru, lan Abang pengin ngunggah-unggahi ananging mbok Randha ngidinaken Kleting Kuning, menawi Kleting Kuning badhe ngunggah-unggahi piyambakipun kedah dipun leleti telek. Kleting Kuning saguh wonten ing tengah margi. Kleting-kleting kala wau dipun cegat yuyu kangkang, yuyu kangkang purun nyabrangaken kanthi sarat dipunopahi. Kleting Abang sak sederekipun saguh ananging yuyu kangkang mboten purun nyebrangaken Kleting Kuning, amargi Kleting Kuning elek. Ngagem sada lanang yuyu kangkang dipun pecut lan purun nyabrangaken Kleting Kuning tanpa sarat.

Wonten ing ngarasanipun Jaka Tiban kala wau (Andhe-andhe Lumut), Kleting Abang sak sederekipun dipun tampik amargi sampun nate dipun gendong yuyu kangkang. Ananging Kleting Kuning dipun tampi amargi taksih suci. Punika nyariosaken menawi kasucining dhiri punika penting saged kagem para wanita. Pramila dados wanita punika kedah njagi kasucining dhiri kagem garwanipun.

PIWULANG

Maos cerita wonten nginggil kathah piwulang ingkangsaged dipunpendhet.

1. Abdi dalem punika kedah saged mikul dhuwur lan mendhem jero lan setya dhateng rajanipun. Prakawis punika saged dipunpersani wonten ing lakon Patih Kudowarsa lan Puthut Jenggolono. Langkung-langkung Puthut Jenggolono nalika mireng aturipun Prabu Krana Jati ingkang murang tata. Puthut Jenggolono duka lan perang tandhing mebla reja lan negarinipun.

Wonten ing kasunyatan ing jaman sapunika sekedhik pegawe ingkang setya dhateng pimpinanipun. Tuladhanipun: usum pemilu punika kathah kader PDI ingkang pindhah partai utawi malah ndamel partai piyambak. Punika mbuktekaken menawi kasetyan punika angel dipunwujudaken naming tiyang tartamtu ingkang saged njagi kasetyanipun.

1. Sipat Prabu Krana Jati sura ingkang murang tata minangka piyambakipun punika tamu. Sipat punika ndamel dukanipun Puthut Jenggolono. Amargi punika, nalika mertamu kala panjenengan sedaya kedah njagi tata krama, supados mboten ndamel dukanipun tiyang ingkang dipun sowani.
2. Prabu Krana Sura wibawa. Ingkang ndhawuhi Prabu Krana Jati supados nutup margi-margi ingkang nuju kraton jenggala kanthi ancas mboten wonten tiyang ingkang mangertos patembayan kala wau. Saengga Prabu Sura mboten wonten sainganipun.

Punika mboten pantes dipuntuladhani amargi warta punika hakipun tiyang kathah.

1. Ampun gampil medalaken supata. Saged-saged supata punika ndamel cilakanipun piyambak. Kados supatanipun Kleting Kuning ingkang badhe ndadosaken sedulur sinarawedi/sisihanipun sinten kenawon ingkang saged ngebaki kranjangipun lan ngenggalaken dandangipun. Lajeng wonten bango thongthong ingkang saged mbiyantu, ananging Kleting Kuning malah mboten purun dados sisihanipun lan pados akal supados saged uwal saking kewan kala wau.